ԱՄՆ – Հայաստան. Պետդեպարտամենտը և Պենտագոնը պատրաստվում են Իրանի հետ սահմանի երկայնքով «Թրամփի ճանապարհ» գծել

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը վերջերս հայտարարել է, որ «Թրամփի ճանապարհը դեպի միջազգային խաղաղություն և բարգավաճում» (TRIPP) նախագծի շրջանակներում Երևանը և Վաշինգտոնը կստեղծեն համատեղ կոնսորցիում, որում Հայաստանը կունենա վճռորոշ ձայնի իրավունք: Այդ կառույցի անվանումը շուտով կորոշվի: Երկու երկրներն էլ ներկայացված կլինեն դրա տնօրենների խորհրդում, և նրանց հարաբերակցությունը կախված կլինի ներդրումների մասնաբաժնից: Ավելին, «Թրամփի երթուղու» գործունեությունը վերջերս քննարկվել է նախագահ Ալիևի հետ Կոպենհագենում, այդ թվում էլեկտրահաղորդման գծի և գազատարի կառուցման հարցը, որոնք «կկառուցվեն ամենաարագը», գրում է fondsk.ru–ն:

ՀՀ փոխարտգործնախարար Մնացական Սաֆարյանի խոսքով  էլ հայ-ամերիկյան համատեղ կոնսորցիումի ստեղծումը ներկայումս քննարկվում է, որը, ի թիվս այլ բաների, կներառի թուրքական ընկերությունների ներգրավումը TRIPP-ի իրականացման գործում: Այդ հարցի, ինչպես նաև նախագծի հետ կապված մնացած ամեն ինչի վերաբերյալ որոշումները կկայացնեն Հայաստանը և Միացյալ Նահանգները: Ինչպես նախկինում էլ հայտարարել էր ՀՀ կառավարության ղեկավարը, Սյունիքի մարզում երկաթուղային հատվածի շինարարությունը կսկսվի 2026 թվականի երկրորդ կեսին, այսինքն հունիսին նախատեսված խորհրդարանական ընտրություններից հետո։ Սկզբում միջանցքը կառավարելու համար մասնավոր ընկերություն ստեղծելու գաղափարը ծագել է Թուրքիայից, որի հետաքրքրությունը Արաքս գետի երկայնքով նախկին խորհրդա-իրանական սահմանի նկատմամբ սկիզբ է առել առնվազն 1980-ականների վերջից և 1990-ականների սկզբից։

Ինչպես երևում է, արդեն սեպտեմբերին՝ Դոնալդ Թրամփի, Իլհամ Ալիևի և Նիկոլ Փաշինյանի միջև Վաշինգտոնում կայացած բանակցություններից մոտ մեկ ամիս անց էլ, Երևանում ԱՄՆ դեսպանատունը հայկական կողմին է փոխանցել TRIPP-ում ներդրումների պետական ​​երաշխիքների վերաբերյալ միջկառավարական համաձայնագրի նախագիծը։ Նախատեսվում է, որ ԱՄՆ-ը կերաշխավորի երկաթուղու կառուցման ֆինանսավորումը, մինչդեռ Հայաստանը իր ամերիկացի գործընկերներին կտրամադրի այն կառավարելու և բեռնափոխադրումների և ուղևորափոխադրումների տարանցման համար վճարներ գանձելու իրավունք՝ 49 կամ 99 տարի ժամկետով։ Վերջերս Երևան կատարած այցի ժամանակ էլ ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի Եվրոպայի և Եվրասիայի հարցերով բյուրոյի ղեկավար Բրենդան Հանրահանը խոստացել է «145 միլիոն դոլար օգնություն TRIPP նախագծի և դրա հետ կապված համաձայնագրերի իրականացման համար նախատեսված ֆինանսավորման առաջին տրանշի շրջանակներում»։ Տեղական լրատվամիջոցների որոշ արտահոսքերի համաձայն այդ միջոցներն արդեն փոխանցվել են։

Միևնույն ժամանակ, արտասահմանյան լրատվամիջոցները շարունակում են մեկնաբանել Սպիտակ տան ծրագրերը՝ ԱՄՆ ռազմական ներկայության տարրեր ներառելու լայնորեն քննարկվող «Թրամփի երթուղու» հարցով (որը Բաքվի իշխանությունները անվանում են «Զանգեզուրի միջանցք»): Դեռևս 2018 թվականի հուլիսի վերջին Անկարայում ԱՄՆ դեսպան Թոմ Բարաքը հայտարարեց Վաշինգտոնի պատրաստակամության մասին՝ ստորագրելու Հայաստանի և Իրանի միջև սահմանի մի հատվածի վարձակալության պայմանագիր, որն ակնհայտ աշխարհաքաղաքական հետևանքներ ունի Մերձավոր Արևելքի համար, որտեղ ԱՄՆ-ն փորձում է իրականացնել տարբեր նախագծեր բիզնեսի և քաղաքական համակցությունների խաչմերուկում: Հաշվի առնելով տարածաշրջանային անկայունության աճող ներկայիս համատեքստը՝ դժվար է պատկերացնել TRIPP նախագծի իրականացումը առանց ռազմական բաղադրիչի՝ մասնավոր ռազմական ընկերության կամ նույնիսկ իրանական սահմանի մոտ գտնվող բազայի տեսքով: Հավանական չէ, որ Երևանի չափազանց սերտ ռազմական և քաղաքական մերձեցումը Սպիտակ տան հետ, այդ թվում՝ ԱՄՆ հետախուզական կարողությունների հնարավոր ընդլայնումը Հայաստանում արհեստական ​​բանականության տեխնոլոգիաների մշակման քողի տակ, դրականորեն կընդունվի Թեհրանում: Ինչպես նախկինում հայտարարել էր Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը, Զանգեզուրի միջանցքով երկաթուղային ծառայության բացումը սպասվում է 2028 թվականին՝ Հորադիզ-Աղբենդ 130 կիլոմետրանոց հատվածի և այլ կազմակերպչական և տեխնիկական աշխատանքների ավարտից հետո: Թուրքական կողմից միջանցքի «արևմտյան» շարունակությունը կլինի 224 կիլոմետրանոց Կարս-Դիլուջու երկաթուղին, որի բացումը նախատեսված է 2029 թվականին: Ենթադրվում է, որ նորաստեղծ երթուղին կմատակարարվի նաև Քաջարանի Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային գործարանից, որը Հայաստանի խոշորագույն ձեռնարկություններից մեկն է: Եվրասիայի բոլոր քիչ թե շատ նշանակալի առևտրային ուղիները ինչ-որ կերպ «գրավելու» ամերիկյան ցանկությունը հաճախ և ճիշտ է դիտարկվում Չինաստանի հետ բնական պաշարներին հասանելիության շուրջ սրվող մրցակցության համատեքստում: Որոշ տեղեկությունների համաձայն Սյունիքի մարզը պահպանում է աշխարհի մոլիբդենի պաշարների մինչև 8%-ը, ուստի Կովկասում «ռեսուրսային պատերազմների» ևս մեկ փուլը հեռու է վերացական հեռանկարից: Ռուսական կողմը պատրաստ է խորհրդակցել Երևանի հետ «Թրամփի ճանապարհ» նախաձեռնության պարամետրերի և Ռուսաստանի հնարավոր մասնակցության վերաբերյալ, ասել է Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարարության ԱՊՀ երկրների չորրորդ դեպարտամենտի տնօրեն Միխայիլ Կալուգինը. «Հայ-ամերիկյան նախագծի մանրամասները դեռ պետք է ուսումնասիրվեն։ Մենք պատրաստ ենք խորհրդակցել մեր հայ գործընկերների հետ՝ քննարկելու ինչպես նախաձեռնության պարամետրերը, այնպես էլ Ռուսաստանի հնարավոր մասնակցությունը», քանի որ «դրա համար կան բավարար հիմքեր։ Ըստ էության, մեր առջև եռակողմ աշխատանքային խմբի շրջանակներում համաձայնեցված երթուղու մի հատված է»։ Մեր ընկերությունը՝ «Հարավկովկասյան երկաթուղիներ»-ը, որը «Ռուսական երկաթուղիների» դուստր ձեռնարկություն է, ունի Հայաստանի երկաթուղային ցանցի կառավարման կոնցեսիա։ Տարածաշրջանն օգտագործում է ռուսական երկաթուղային գիծը։ Ավելին, առաջարկվող «ճանապարհը մեծ մասամբ կանցնի մեր սահմանապահների պատասխանատվության տարածքով։ Պետք է հաշվի առնել նաև Հայաստանի անդամակցությունը ԵԱՏՄ-ին։ Ակնհայտ է, որ մեր գործընկերները չեն կարող առանց Ռուսաստանի»։

Կարելի է ենթադրել, որ այս երկարատև նախագծի իրականացումը, որը կարող է գործնականում կիրառվել առաջիկա տարում, այս կամ այն ​​կերպ կքննարկվի ռուս-հայաստանյան բանակցությունների և խորհրդակցությունների ժամանակ մոտ ապագայում։ Ընդհանուր առմամբ, TRIPP-ի ապագան մեծա մասամբ կախված է նրանից, թե արդյոք շահագրգիռ կողմերը կկարողանան այն պաշտպանել աշխարհաքաղաքական մրցակցությունից, որը, հավանաբար, բավականին դժվար կլինի:

Նյութը հրապարակման պատրաստեց Կամո Խաչիկյանը

www.1or.am