Գենետիկները միջնադարյան Բոլգարում հայտնաբերել են հայկական ծագում ունեցող տղամարդկանց

Հնէագենետիկները հաջորդականացրել են մ.թ. 14-րդ դարում միջնադարյան Բոլգարի պարիսպների մոտ թաղված երեք մարդկանց ԴՆԹ-ն, գրում է nplus1.ru–ն: Գիտնականները պարզել են, որ մնացորդները պատկանել են երկու տղամարդու և մեկ կնոջ: Առաջին երկուսը գենետիկորեն մոտ են հայերին, մինչդեռ կինը պատկանում է տեղի ֆինո-ուգրիկ ժողովուրդներին մոտ բնակչությանը: Ուսումնասիրության արդյունքները հրապարակվել են Վավիլովի անվան գենետիկայի և բուծման ամսագրում:

Թաթարստանի հարավ-արևմտյան մասում են գտնվում Բոլգար (Բուլգար) հին և միջնադարյան քաղաքի մնացորդները, որը հիմնադրվել է ոչ ուշ, քան մ.թ. 10-րդ դարում: Իր պատմության ընթացքում այդ քաղաքը կարևոր դեր է խաղացել որպես վարչական և առևտրային և արհեստագործական կենտրոն նախ Վոլգա-Կամա Բուլղարիայի, ապա Ոսկե Հորդայի համար, և երկու պետություններում էլ Բոլգարը որոշ ժամանակ ծառայել է որպես մայրաքաղաք:

Բոլգարը եղել է բազմազգ քաղաք: Բացի տափաստանային գոտուց Վոլգա եկած թուրքալեզու ցեղերից, այնտեղ ապրում էին ֆինո-ուգրիկ ցեղեր, ինչպես նաև, ըստ երևույթին, սլավոնական ծագում ունեցող մարդիկ: Բացի այդ, քաղաքի շահավետ աշխարհագրական դիրքը և կարևոր առևտրային դերը գրավում էին այլ շրջաններից եկած մարդկանց: Օրինակ, հայտնի է, որ Բոլգարի ամրությունների անմիջական հարևանությամբ եղել է հայկական գաղութ՝ տաճարով (այսպես կոչված Հունական պալատով) և դամբարանադաշտով: Սիրիուսի գիտության և տեխնոլոգիայի համալսարանից Տատյանա Անդրեևան գործընկերների հետ միասին ներկայացրել է միջնադարյան Բոլգարի մնացորդների գենետիկական վերլուծության արդյունքները: Գիտնականները կենտրոնացել են 1940-ական թվականներին այսպես կոչված Հունական պալատի մոտ պեղված թաղումների վրա: Այս պեղումների նյութերից նրանք ընտրել են երեք մարդու ատամներ, որոնք մահացել են, ըստ երևույթին, մ.թ. 14-րդ դարի առաջին կեսին: Գենետիկները պարզել են, որ մեկ ատամը պատկանել է մի կնոջ, որը միտոքոնդրիալ հապլոխմբի A+152+16362 կրող է: Հետազոտողների կարծիքով, այդ մայրական գիծը հիմնականում հանդիպում է Արևելյան Ասիայի բնակչության, ինչպես նաև բնիկ ամերիկացիների շրջանում: Ինչ վերաբերում է ժամանակակից եվրոպացիներին, ապա միտոքոնդրիալ հապլոխմբ A-ն ամենից հաճախ հանդիպում է Վոլգայի թաթարների և բաշկիրների մոտ, որոնց պոպուլյացիաներում դրա բաժինը հասնում է ոչ ավելի, քան 3.6 տոկոսի: Այդ կնոջ միջուկային գենոմի վերլուծությունը ենթադրում է, որ, ամենայն հավանականությամբ, նա ծագում է Վոլգա-Ուրալ շրջանի տեղական ֆինո-ուգրիկ ցեղերից կամ թյուրքալեզու բնակչությունից, որի էթնոգենեզին մասնակցել է ավելի հին տեղական բնակչությունը: Ի տարբերություն դրա, երկու տղամարդիկ էլ, ամենայն հավանականությամբ, եղել են միգրանտներ կամ այցելու առևտրականներ: Գիտնականները նույնականացրել են միտոքոնդրիալ հապլոխմբերը I5c3 և H78, ինչպես նաև Y-քրոմոսոմային հապլոխմբերը՝ R1b1a1b1 և G2a2b1a1: Միջուկային գենոմի ուսումնասիրությունը (բացի նշված միակողմանի մարկերների վերլուծությունից) ցույց է տվել, որ այդ տղամարդիկ նման են Հայաստանի և Թուրքիայի ժամանակակից պոպուլյացիաների ներկայացուցիչներին: Ավելին, նրանք մոտ են Կուր-Արաքսյան հնագիտական մշակույթի կրողներին, որը գոյություն է ունեցել բրոնզի դարաշրջանում Կովկասում և հարակից տարածքներում: Հատկանշական է այն, որ պալեոգենետիկ մեթոդների ի հայտ գալուց շատ առաջ էլ մարդաբանները նշել են այսպես կոչված Հունական պալատի տղամարդկանց գանգերի նմանությունը ժամանակակից հայերի գանգերի հետ, մինչդեռ կանանց գանգերը նմանություն են ցուցաբերել ֆինո-ուգրիկ ժողովուրդների ներկայացուցիչների գանգերի հետ։ Ընդհանուր առմամբ, ստացված արդյունքները համապատասխանում են այն տվյալներին, որ Բոլգարի բնակչության զգալի մասը կազմված է եղել հայկական ծագում ունեցող միգրանտներից կամ այցելու առևտրականներից, որոնք, հնարավոր է, ամուսնացել են տեղացի կանանց հետ։ Սակայն հոդվածի հեղինակները եզրակացրել են, որ վերջին թեզը վերջնականապես հաստատելու համար անհրաժեշտ է ընդլայնել նմուշները և բացահայտել խառը միությունների սերունդներին։

Նյութը հրապարակման պատրաստեց Կամո Խաչիկյանը

www.1or.am