Ծանոթ ու միարժամանակ` անհայտ … սեղանի սփռոց

Սեղանի սփռոցները օգտագործվել են առօրյա կյանքում հին ժամանակներից սկսած: Այս կենցաղային իրը արտացոլել է հին ժողովուրդների պատմությունը, մշակույթը և ավանդույթները: Հնում սփռոցները համարվել են բարեկեցության և հարստության նշան: Միայն ստրուկներն ու բնակչության ամենաաղքատ հատվածներն են նստել ուտելու առանց սփռոցի սեղանի շուրջ:

Առաջին անգամ սեղանի սփռոցներ օգտագործվել են Հին Եգիպտոսում: Այն ժամանակներում  եգիպտացիներն արդեն իսկ կարողանում էին  բամբակից կամ վուշից  նուրբ գործվածքներ արտադրել:  Եգիպտոսյան գործվածքները, որոնց օրինակները պահպանվել են անգամ մինչև մեր ժամանակները, թույլ են տալիս բավականին վստահորեն փաստել, որ այն ժամանակ արտադրվող գործվածքը  բավականին բարակ է եղել, և ունեցել է գունավոր ասեղնագործության տարրեր: Ոսկե թելերով ասեղնագործված   թանկարժեք սեղանի սփռոցներ պատրաստվել են նաև  Պարսկաստանում, Հրեաստանում, Հին Հռոմում և Հին Հունաստանում:

Միջերկրածովյան երկրներում սեղանը սկսել են  սփռոցներով ծածկել դեռևս մեր դարաշրջանից առաջ: Ինչպես և Հին Եգիպտոսում դրանք պատրաստվել են բամբակից կամ վուշից: Սկզբից սեղանի  սփռոցներն օգտագործվել են միայն իրենց հիմնական նպատակի համար, այսինքն գցվել են սեղանին միայն սնունդ ընդունելուց առաջ,  բայց ավելի ուշ դրանք սկսել են օգտագործվել որպես ներքին հարդարանքի տարրեր: Մինչև 15-րդ դարը միայն գեղեցկության համար սեղանը չեն ծածկել սփռոցով, սակայն Վերածննդի դարաշրջանի սկիզբին սեղանները սկսել են ծածկվել գեղեցիկ հարդարանքին համապատասխան գույների գործվածքներով: Անգամ հատուկ այդ նպատակի համար Արևելքից  թավշյա և մետաքսե գործվածքներ են ներկրվել: 

Այնուամենայնիվ, 18-րդ դարից մինչև 19-րդ դարի կեսերը, երբ տնային հարդարանքում  գերակշռում էր դասական ոճը՝  դեկորատիվ սփռոցներ գործնականում չեն օգտագործվել: Մանածագործությունը այդ ժամանակ հատկապես զարգացել էր Հոլլանդիայում և արտադրվում էր  հիմնականում սպիտակ սեղանի սփռոցներ: 19-րդ դարի կեսերից մարդիկ նորից սկսել են վերադառնալ դեկորատիվ սփռոցների և անձեռոցիկների օգտագործմանը, ինչին  մեծապես նպաստել էր Բիեդերմեյերան ոճի տարածմանը: Ներքին հարդարանքում սկսել են հեռանալ  խիստ ձևերից և կիրառել ժանյակներ և ասեղնագործության տարրեր: Նորաձևության մեջ են  մտել տարբեր գույներով ասեղնագործված և ձևավորված սպիտակ կամ այլ գույնի կտորներից պատրաստված շքեղ սեղանի սփռոցները:

Այդ ժամանակներում գրեթե յուրաքանչյու տանը կարելի էր տեսնել բազմաթիվ բարձեր և պուֆիկներ, որոնք ներդաշնակորեն զուգորդվում են մինչև հատակը հասնող երկար սփռոցներով պատված սեղաններին: Ժամանակակից արտադրողները սպառողներին առաջարկում են սփռոցների հսկայական ընտրանի: Նրանք տարբերվում են չափով, գույնով, նախշով կամ նկարով, նյութի որակով  և կարող են բավարարել ցանկացած տնային տնտեսուհու ճաշակը: Այնուամենայնիվ, ինչպես նախկինում, բամբակից և վուշից գործված  սփռոցները ամենաշատն են գնահատում: Արտադրողները հաճախ սինթետիկ մանրաթելեր են ավելացնում բնական մանրաթելերին ՝ դարձնելով գործվածքները ավելի քիչ ճխլտվող:

Ներկայումս էլ ամենակարևոր հանդիսավոր առիթներին օգտագործվում են սպիտակ սփռոցներ, օրինակ հարսանեկան սեղանին: Տնային տնտեսուհիները հատկապես  սիրում են փայլուն ծավալուն նախշերով սպիտակ սեղանի սփռոցները:

Կ.Խաչիկյան