Ծանոթ ու միարժամանակ անհայտ…արբալետային նետաձգություն

Արբալետների՝ աղեղնազենքերի, մասին առաջին հիշատակումը կարելի է գտնել հին Չինաստանի ձեռագրերում: Ճիշտ է, անհայտ է, թե որտեղ է այն հայտնվել, դա դեռ առեղծված է։ Բանն այն է, որ չինական արբալետն ու նրա հունական եվրոպական նմանակը սկզբունքորեն տարբերվում են միմյանցից թե՛ արտաքին տեսքով, թե՛ մեխանիզմի կառուցվածքով։ Նրանց միավորում է բացառապես ռազմական նպատակների համար օգտագործման ձևը։ Չնայած դրանք շատ առումներով գերազանցել են աղեղներին (օրինակ՝ ճշգրտությամբ, ուժով և օգտագործման հեշտությամբ), սակայն չեն կարողացել ամբողջությամբ փոխարինել դրանք։ 15-16-րդ դարերը կարելի է գագաթնակետային անվանել արբալետի զարգացման համար: Դրանք բարելավվել են, զգալիորեն կրճատվել են չափսերով, հայտնվել է ապահովիչը, հնարավոր է դարձել կրակել ոչ միայն նետեր, այլ նաև մետաղական գնդակներ։ Բայց արբալետի ուրախությունը կարճ է տևել, քանի որ հրազենի գյուտից հետո այդ զենքի մասին սկսել են մոռանալ:

Սակայն ներկայումս փորձ է արվում վերակենդանացնել այդ հնագույն զենքի նախկին ժողովրդականությունը։ Վերջին տարիներին արբալետի կիրառմամբ որսը կրկին սկսել է մեծ ժողովրդականություն վայելել։

Արբալետով նետաձգության սպորտաձևը հրաձգության սպորտաձևերից է։ Այն բնութագրվում է տարբեր հեռավորություններից (5, 30, 50, 65 մետր) հատուկ կլոր (գունավոր կամ սև ու սպիտակ) թիրախների ուղղությամբ կրակելով։ Մրցույթի իմաստը ավելի շատ միավորներ հավաքելն է։ Այս մարզաձևի զարգացումը սկսվել է շատ վաղուց, բայց այն համաշխարհային մակարդակի է հասել միայն 1958 թվականին, երբ Բելգիայում անցկացվել է արբալետով «խաղային» նետաձգության Եվրոպայի առաջին առաջնությունը։ Գոյություն է ունեցել նաև նաև արբալետով «դաշտային» նետաձգություն սպորտաձևը (դրա հիմնական հատկանիշներն են սպորտային նետաձգությանը մոտ կանոններն ու պայմանները), որը 1979 թվականին ճանաչվել է որպես առանձին սպորտային մարձազև։ Հետաքրքիր է այն, որ կանայք և տղամարդիկ արբալետով մրցումներում օգտագործում են նույն քաշի և աղեղնալարի լարվածության արբալետներ։ Արբալետով նետաձգությունը Ռուսաստանում իր առաջին քայլերն արել է միայն 1993 թվականին, երբ ստեղծվել է Ռուսական արբալետիստների միությունը։ Ներկայումս այդ սպորտաձևի նկատմամբ հետաքրքրությունը շարունակաբար աճում է։ Տարբեր երկրներում անց են կացվում բազմատեսակ առաջնություններ, մրցաշարեր և հանդիպումներ։

Ներկայումս գոյություն ունեն արբալետային նետաձգության երկու տարատեսակներ:

«Խաղային» նետաձգության արբալետը  գերճշգրիտ զենք է, որը արձակում է հատուկ նետեր (պտուտակներ): Նման արբալետներ օգտագործվում են միայն մրցումների ժամանակ։«Դաշտային» նետաձգության արբալետը զենք է, որը նախատեսված է ոչ միայն պրոֆեսիոնալ սպորտային հրաձգության, այլ նաև որսի համար։ Այս զենքի տարբերակիչ առանձնահատկությունը կաշվից, փայտից կամ պլաստմասից պատրաստված պողպատե ծայրերով փետրավոր նետերն են:

Մրցույթին մասնակցելու իրավունք են տրվում միայն այն արբալետներին, որոնք փորձարկվել են հատուկ անկախ հանձնաժողովի կողմից։ Չի թույլատրվում օգտագործել անսարք արբալետներ: Արգելվում է օգտագործել լազերային, օպտիկական, էլեկտրոնային թիրախավորման սարքեր։ Մրցույթները անց են կացվում միայն բաց տարածքներում (դաշտեր, մարզահրապարակներ) կամ հատուկ սարքավորված հրաձգարաններում։ Մրցույթների տևողությունը 3 օր է։

Արբալետային սպորտաձևերը անգնահատելի ծառայություն են մատուցում զգոնության, ճշգրտության, ուժի և տոկունության զարգացման գործում: Բացի դա պահանջում է զգույշ և ուշադիր վերաբերմունք, քանի որ թիրախին չկպած նետը կարող է հաղթահարել 150 մետրից էլ ավելի տարածությունը և խրվել իր ճանապարհին հանդիպած ցանկացած խոչընդոտի մեջ:

Արբալետների նկատմամբ մեծ հետաքրքրության շնորհիվ ամեն տարի շուկայում հայտնվում են ժամանակակից արբալետների ավելի ու ավելի շատ տեսակներ։ Դրանք ներկայումս պատրաստված են հատուկ թեթև և դիմացկուն համաձուլվածքներից, սինթետիկ թելերից, ռետինից, պլաստիկից, ժամանակակից կոմպոզիտային նյութերից։ Յուրաքանչյուր տեսակ տարբերվում է մնացածից ոչ միայն իր դիզայնով և գնով, այլ նաև որոշակի այլ պարամետրերով, որոնք օգնում են այն օգտագործողին հասնել ցանկալի արդյունքի: Բայց, ցավոք, քիչ մարդիկ կարող են իրենց թույլ տալ պրոֆեսիոնալ և որակյալ արբալետ, քանի որ նման սարքի գինը կարող է գերազանցել անգամ 6 հազար դոլարը։

Նյութը հրապարակման պատրաստեց Կամո Խաչիկյանը

www.1or.am