Ծանոթ ու միաժամանակ անհայտ … Մեծ թենիս

Ժամանակակից թենիսը սկիզբ է առել 19-րդ դարի երկրորդ կեսից, նրա նախորդներն են եղել ռեալ-թենիսը, կորտ-թենիսը (խաղացվում է ափով)։

Խաղի ծագման ժամանակի և վայրի վերաբերյալ կան երկու տարբերակներ. առաջինը՝ Հին Եգիպտոսում, երկրորդը՝ Ֆրանսիայում՝ 11-12-րդ դարերում։ Առաջին թենիսիստներ կարելի է համարել ֆրանսիացի վանականներին։ Նրանք խաղում էին jeu de paume՝ ժամանակակից թենիսը հիշեցնող խաղ, որին միաժամանակ կարող էին մասնակցել մինչև 12 մարդ։ Միջնադարում թենիսը գտնվում էր իր ժողովրդականության գագաթնակետին։ Այն խաղում էին թագավորները, արքայազները և այլ ազնվականները, ոչ իզուր է, որ այն կոչվում էր «արքայական»։ Համալսարաններում կային դահլիճներ, փողոցներում՝ բաց կորտեր։ 1604 թվականին Ֆրանսիայում թենիսի դահլիճների թիվը երկու անգամ ավելի էր, քան եկեղեցիների թիվը։

Պրոֆեսիոնալ թենիսի ծննդյան ամսաթիվը համարվում է 1872 թվականը՝ կապված առաջին թենիսի ակումբի հիմնադրման հետ։ Առաջին մրցումները անցկացվել են փոքր խոտածածկ դաշտերում։ Անգլիացի Ուոլթեր Վինգֆիլդը կանոններ է հորինել և արտոնագրել դրանք 1873 թվականին՝ ենթադրելով, որ նոր խաղից առևտրային շահույթ կստանա։ Բայց նա մեծ եկամուտ չի ստացել, փոխարենը կարողացել է ուշադրություն գրավել նոր խաղի վրա ոչ միայն Մեծ Բրիտանիայում, այլ նաև արտերկրում։

1875 թվականին թենիսի պատմության մեջ տեղի են ունեցել խոշոր փոփոխություններ, Մերիլեբոնի կրիկետի ակումբը մշակել է նոր կանոնների մի շարք։ Առաջին թենիսի մրցաշարը տեղի է ունեցել Ուիմբլդոնում 1877 թվականի հուլիսին։ Կանանց մրցաշարը, որպես նույն Ուիմբլդոնի մաս, տեղի է ունեցել 1884 թվականին։ 1888 թվականին գրանցվել է Թենիսի ասոցիացիան, սահմանվել են 43 կանոններ, որոնց մեծ մասը մինչ օրս ուժի մեջ են, և խոտածածկույթային թենիսը սկսել է նվաճել աշխարհը։ Ակումբներ են ստեղծվել Հնդկաստանում, Բրազիլիայում, Իռլանդիայում, Ֆրանսիայում, Շվեյցարիայում, Եգիպտոսում, Թուրքիայում, Արգենտինայում, Ֆինլանդիայում, Գերմանիայում և այլ երկրներում։ Դևիսի գավաթը, որը համաշխարհային ճանաչում ունեցող ամենամյա մրցաշար է, մեկնարկել է 1899 թվականից։ Հարվարդի համալսարանի ուսանողներն են առաջարկել ազգային թիմերի միջև մրցաշար անցկացնելու գաղափարը։ Նրանցից մեկը՝ Դուայթ Դևիսը, առաջարկել է մրցույթի անցկացման սխեմա և գնել է մրցանակը՝ արծաթե գավաթը, իր սեփական գումարով։

1920-ական թվականներից ի վեր պրոֆեսիոնալ թենիսիստները սկսել են լավ գումար վաստակել՝ մասնակցելով մրցումներին և ցուցադրական խաղերին։ Որոշ ժամանակ անց մրցումներին մասնակցելը դարձել է վճարովի։ 40 տարի շարունակ սիրողական և պրոֆեսիոնալ թենիսը առանձին են եղել։ 1968 թվականին անցկացվել է Ուիմբլդոնի մրցաշարը, որտեղ առաջին անգամ միասին մասնակցել են և՛ պրոֆեսիոնալները, և՛ սիրողականները։ Դա ժամանակակից թենիսի նոր դարաշրջանի սկիզբն էր, երբ յուրաքանչյուր խաղացող կարող էր մասնակցել նման մակարդակի մրցաշարի։

Թենիսի զարգացման ընթացքում փոխվել է հարվածելու տեխնիկան, փոփոխվել է ռակետը, հայտնվել են էլեկտրոնային սարքեր, և, հետևաբար, բարելավվել է մրցավարության որակը, փոխվել են կանոնները, խաղաժամանակը, միավորների համակարգը և վիճակահանությունները։ Սկզբում գնդակը հարվածում էին ձեռքով, ավելի ուշ սկսել են օգտագործել չղջիկներ և ձեռնոցներ, և միայն 16-րդ դարում է խաղադաշտ մտել ցանցն ու ռակետը։ Առաջին գնդակները պատրաստված էին ոչխարի կաշվից՝ լցված բրդով, թեփով և ավազով։ Հետո նման գնդակները դարձել են անցյալ, դրանք փոխարինվել են ռետինե, ապա ֆլանելային գնդակներով։ 1972 թվականին Միջազգային ֆեդերացիան ներկայացրել է դեղին գնդակները, և 1986 թվականից դրանք օգտագործվում են ամենուր։ Դեղին գույնի ընտրությունը շատ պարզ է. դրանք լավ են երևում հեռուստատեսային էկրաններին։

Ներկայումս ամեն տարի աշխարհում անցկացվում են թենիսի բազմաթիվ մրցումներ, օրինակ՝ Մեծ սաղավարտի մրցաշարը, Դևիսի գավաթը, ATP եզրափակիչը։

Կ. Խաչիկյան