Ծանոթ ու միաժամանակ անհայտ … Նետաձգություն
ՖՈՏՈ
Նետաձգությունը, լինի դա սովորական թե որսորդական աղեղով, կարող է լինել շատ զվարճալի և հետաքրքիր հոբբի։ Սովորական աղեղով նետաձգությունը հիմնականում մրցակցային սպորտաձև է տարբեր մրցաշարերում, մինչդեռ որսորդական նետաձգությունը օգտագործվում է կենդանիների որսի համար։
Նետաձգությունը աղեղի միջոցով նետ նետելու արվեստ, պրակտիկա կամ հմտություն է։ Այն պատմականորեն օգտագործվել է որսորդության, մարտերի և պատերազմի համար։ Այնուամենայնիվ, ժամանակակից կյանքում դրա հիմնական նպատակը մարդկանց զվարճացնելն է։ Նետաձգությամբ զբաղվողներին սովորաբար անվանում են «նետաձիգներ» կամ «աղեղնավորներ»։
Գիտնականների կարծիքով, աղեղը հորինվել է ուշ պալեոլիթում և վաղ մեզոլիթում։ Եվրոպայում դրա օգտագործման ամենահին ապացույցը հայտնաբերվել է Գերմանիայի Օրենբուրգի հովտի Ստելմուրում, որը գտնվում է Համբուրգից հյուսիս։ Հնածոն թվագրվել է ուշ պալեոլիթով, այսինքն մոտավորապես մ.թ.ա. 10000–9000 թվականներով։ Առայժմ ավելի հին ապացույցներ չկան։ Իհարկե, գիտնականները երբեմն գտնում են նետերի սայրեր, որոնք ավելի հին են, քան մ.թ.ա. 10000–9000 թթ., բայց անհնար է վստահորեն ասել, որ դրանք նետերի սայրեր են։ Շատ հնարավոր է, որ դրանք օգտագործվել են որպես նիզակների սայրեր, որոնք կիրառվել են շատ ավելի վաղ, քան աղեղը։ Նետ-աղեղները ժամանակի ընթացքում փոխարինել են ատլատլին (նիզակ)՝ որպես նետման հիմնական զենք բոլոր մայրցամաքներում, բացի Ավստրալիայից։ Ի դեպ, աղեղներն ու նետերը եգիպտական մշակույթում առկա են եղել դրա ստեղծման օրվանից։
Դասական քաղաքակրթությունները, մասնավորապես ասորեստանցիները, հունգարացիները, պարսիկները, պարթևները, հնդիկները, կորեացիները, չինացիները և ճապոնացիները, իրենց բանակներում մեծ թվով նետաձիգներ ունեին։ Նետաձգության սանսկրիտական տերմինը՝ դհանուրվեդան, ի վերջո վերածվել է մարտարվեստի ընդհանուր անվանման։ Կենտրոնական Ասիայում և Ամերիկյան հարթավայրերում կային ցեղեր, որոնք շատ հմուտ էին ձիավարությամբ նետաձգության մեջ։
Հրազենի ի հայտ գալով՝ նետաձգությունը դարձավ հնացած։ Նույնիսկ ամենաարդյունավետ բանակները, որոնք ունեին գերազանց նետաձիգներ, աղեղները փոխարինեցին ատրճանակներով և հրացաններով, քանի որ հրազենն ավելի ճշգրիտ և շարժուն էր։ Բացի այդ, ատրճանակից կամ հրացանից կրակել սովորելը շատ ավելի հեշտ է, քան աղեղից․ ճշգրտության համար անհրաժեշտ հատուկ մկաններ զարգացնելու կարիք չկա, իսկ մարտի ժամանակ կամ բարիկադների հետևում մանևրելը շատ ավելի արագ և հեշտ է։
Ներկայումս նետաձգությունը կարևոր մարզական դիսցիպլինա է, առանց որի ոչ մի խոշոր իրադարձություն չի կարող տեղի ունենալ։ Այն նաև որսորդության մեթոդ է և ունի լայն տարածում։ Լավ աղեղների արտադրությամբ զբաղվողների հմտությունը դեռևս գնահատվում է, իսկ ճշգրիտ նետահարելու ունակությունը շատ պատվավոր է։ Տասնութերորդ դարի վերջին Անգլիայում ապրել է սըր Ուոլթեր Սքոթը, ով նետաձգությունը նորաձևության մեջ է մտցրել՝ որպես ազնվականության համար նորաձև մրցումային զբաղմունք։ Ընդ որում, կանայք նույնպես կարող էին մասնակցել այս մրցումներին և նույնիսկ թույլտվություն էին ստացել հագնվել տղամարդկանց նման։
1920-ական թվականներից ի վեր պրոֆեսիոնալ ինժեներները սկսեցին հետաքրքրություն ցուցաբերել նետաձգության նկատմամբ․ նախկինում միայն արհեստավորներն էին զբաղվում աղեղների արտադրությամբ։ Ինժեներները կարողացան արդիականացնել ավանդականը և ստանալ ծալովի կամ բարդ աղեղ։ Այս ձևերը ներկայումս գերիշխում են ժամանակակից նետաձգության մեջ։ Մոտ 1980 թվականից սկսվել է նետաձգության ժողովրդականության նոր գագաթնակետը, որը համատեղում էր ավանդական մեթոդները և նոր գիտական միտումները։
Այսպիսով, նետաձգության արվեստը շատ հին և պատվավոր զբաղմունք է։ Ներկայումս էլ, չնայած իր պատվավոր տարիքին, հարուստ պատմությանը և բազմաթիվ ավանդույթներին, նետաձգությունը շարունակում է ուշադրություն գրավել և կատարելագործվել։
Կ. Խաչիկյան
