Հայ-թուրքական արագացում․ տնտեսությունը կփլուզեն հանուն իշխանությունը պահելու

Տակավին 2 օր առաջ Հայաստանի Ազգային ժողովի փոխնախագահ, հայ-թուրքական հարաբերություններում Հայաստանի կողմից հատուկ բանագնաց Ռուբեն Ռուբինյանը Ազգային ժողովում լրագրողների հետ ճեպազրույցում բողոքում էր Թուրքիայից, նշում, թե Հայաստանը պատրաստ է հարաբերությունների կարգավորման գործընթացին, սակայն Թուրքիայի կողմից համապատասխան ջանքեր չեն ներդրվում։ Եվ ընդամենը երեկ Վիեննայում տեղի է ունեցել Ռուբեն Ռուբինյանի և թուրք դեսպան Սերդար Քըլըչի 4-րդ հանդիպումը։

Ի տարբերություն նախորդ հանդիպումների, որտեղ առարկայական որևէ քննարկում չի եղել, կամ առնվազն դրա մասին չի հաղորդվել, թե՛ Հայաստանի արտգործնախարարությունը և թե՛ Թուրքիայի արտաքին քաղաքական գերատեսչությունը ուշագրավ դիտարկումներ են արել։

Կողմերը պայմանավորվել են հնարավոր ամենասեղմ ժամկետներում Հայաստան-Թուրքիա ցամաքային սահմանը հատելու հնարավորությունն ապահովել համապատասխանաբար Հայաստան և Թուրքիա այցելող երրորդ երկրների քաղաքացիների համար, և որոշվել է սկսել այդ ուղղությամբ անհրաժեշտ գործընթացները։ Առայժմ միայն նշվում է երրորդ երկրների քաղաքացիների համար, սակայն այստեղ կա մի հետաքրքիր իրողություն, ըստ էության, այս պայմանավորվածությունը վկայում է, որ իշխանությունները ցանկանում են անցակետեր դնել սահմանի մեկ կամ երկու հատվածով, ինչը թույլ կտա հատել սահմանը, առայժմ երրորդ երկրների քաղաքացիներին, սակայն խնդիրը բացառապես տեխնիկական է, և ցանկացած պահի կարելի է այդ անցակետերն օգտագործել նաև Հայաստանի և Թուրքիայի քաղաքացիների անցման համար։

Կողմերը նաև պայմանավորվել են հնարավոր ամենասեղմ ժամկետներում մեկնարկել Հայաստան-Թուրքիա ուղիղ բեռնափոխադրումների իրականացումը, որոշել են սկսել այդ ուղղությամբ անհրաժեշտ գործընթացները։ Այս պայմանավորվածությունն էլ տնտեսական լուրջ ռիսկեր է պարունակում Հայաստանի համար։ Տասնամյակներ շարունակ Հայաստանը Թուրքիայից բեռներ ստացել է միայն Վրաստանի տարածքով, և այդ կերպ թուրքական ապրանքները Հայաստանում չեն ունեցել այն էժան գինը, որը կարող են ունենալ ուղիղ բեռնափոխադրումների պայմաններում։

Հաշվի առնելով թուրքական տնտեսության ներուժը և ռեսուրսները՝ չի բացառվում, որ Հայաստանի տնտեսությանը լուրջ հարված հասցվի։ Ի դեպ նաև քննարկվել են այլ հնարավոր կոնկրետ քայլեր, որոնց մասին ոչինչ առայժմ չի հաղորդվում։ Պարզապես 4-րդ հանդիպումը իր մեջ ավելի շատ կոնկրետիկա և հստակ պայմանավորվածություններ էր ներառում, առավելապես տնտեսական բնույթի։ Իսկ Թուրքիան, նշենք, ռազմական ինտեգրացիայից բացի, հարևանների դեմ իր էքսպանսիան իրականացնում է մեծամասամբ տնտեսական գործիքներով։ Փաստն այն է, որ Հայաստանի գործող իշխանությունները պատրաստ են պառկելու թուրքական իշխանությունների և թուրքական գործարար միավորների տակ՝ օգտագործելով նրանց հնարավորություններն ու ռեսուրսները սեփական իշխանությունը երկարաձգելու նպատակով։

Ալեն Լևոնյան